شاید بتوان گفت که مهم ترین قسمت یک دوربین عکاسی لنز آن است. لنزها بیشترین سهم را در تهیه یک تصویر خوب دارند. لنزهای امروزی بسیار پیچیده اند. حتما می دانید که وقتی نور از یک محیط مثلا هوا وارد محیطی دیگر شود (مثلا آب) دچار شکست می شود. اگر یک منشور از جنس شیشه را درمعرض تابش یک پرتو نور قرار دهیم میبینیم که نور تغییر جهت می دهد. حالا تصور کنید چند عدد از این منشورها را به هم بچسبانیم، چه اتفاقی می افتد؟ همانطور که مشاهده میکنید، پرتوهای نور در یک نقطه یکدیگر را قطع می کنند.
یک عدسی شکل تکامل یافته ی همین ابزار ساده است.
اگر یک عدسی یا ذره بین را مقابل نور خورشید قرار دهیم، می بینیم که در فاصله ای از عدسی یک نقطه ی بسیار نورانی تشکیل می شود. این نقطه چیست؟ در واقع این نقطه کوچک نورانی تصویر کوچک شده ی خورشید است. عدسی ها این خاصیت را دارند که تصویری از دنیای مقابل خود بصورت کوچکتر و وارونه (و البته گاهی اوقات بزرگتر از شئ) در طرف دیگر ایجاد کنند.
عدسی ها در دو نوع کلی ساخته می شوند که به آنها عدسی همگرا و واگرا می گویند. روش شناخت آنها بسیار ساده است. هر عدسی که لبه های نازکتری نسبت به مرکز داشته باشد همگرا و تمامی عدسی هایی که لبه های آنها از مرکزشان ضخیم تر یاشد واگرا هستند.
باید بدانیم که فقط عدسی های همگرا توانایی ایجاد تصویر روی یک سطح را دارند که به آن تصویر حقیقی می گوییم. اما عدسی های واگرا تصاویری تولید می کنند که فقط با چشم قابل رویت هستند و امکان ثبت ندارند و به آن تصویر مجازی می گوییم.
لنز یک دوربین از چند عدسی همگرا و واگرا ساخته می شود. به اینگونه لنزها، لنزهای مرکب می گویند.
یک لنز با مشخصه های متفاوتی شناخته می شود که یکی از مهمترین آنها فاصله کانونی است. اگر جسمی در فاصله بینهایت از یک لنز قرار گرفته باشد فاصله تصویر آن را تا مرکز لنز فاصله کانونی می نامند. فاصله کانونی معمولا برحسب میلی متر محاسبه می شود.
لنزهای نرمال، زاویه باز (وایدانگل) و زاویه بسته (تله فتو)
لنزهارا در گروه های مختلف و برحسب نیازهای متفاوتی دسته بندی می کنند. بعضی از لنزها برای کارهای معماری مناسبند، دسته دیگر بکار عکاسی خبری می آیند، بعضی از لنزها را برای عکاسی از اشیای کوچک بکار می بریم و انواع دیگری که برای کارهای دیگر مناسبند.
یکی از راه های تقسیم بندی لنزها، دسته بندی آنها برحسب فاصله کانونی آنهاست. کم و زیاد شدن فاصله کانونی لنزها باعث می شود که میدان دید آنها تغییر کند. میدان دید بعضی از لنزها زیاد است مثلا زاویه ۱۸۰ درجه را پوشش میدهند به همین دلیل به آنها زاویه باز می گویند. برعکس برخی از لنزها زاویه دید کوچکی دارند مثلا ۲ درجه، و به همین دلیل به آنها زاویه بسته (تله فتو) می گوییم.
قبلا اشاره کردیم که دوربین ها در اندازه ها و شکل های گوناگونی ساخته می شوند. همین تنوع شکل و کاربرد باعث می شود که اندازه فیلم های آنها نیز متفاوت باشد. در دوربین های دیجیتال هم، حسگرها در ابعاد مختلفی ساخته می شوند. برطبق تعریف اگر فاصله کانونی یک لنز به اندازه قطر فیلم مورد استفاده یا حسگر آن دوربین باشد به آن لنز نرمال یا استاندارد می گوییم.
مهم ترین ویژگی لنزهای نرمال آن است که شبیه ترین تصویر را به آنچه که چشم میبیند ایجاد می کنند. اگر چه چشم انسان میدان دید وسیعی دارد اما زاویه دید مفید آن در حدود ۴۵ درجه است. زاویه دید یک لنز نرمال هم در حدود ۴۶ درجه است. مثلا در یک دوربین عکاسی ۱۳۵ میلی متری که ابعاد تصویر آن ۲۴*۳۶ میلیمتر است اندازه قطر تصویر در حدود ۴۴میلی متر می شود، اما اکثر کارخانه های سازنده لنزهای ۵۰ میلی متری را بعنوان لنز نرمال ارائه می دهند.
هرچه فاصله کانونی لنز کمتر باشد زاویه دید آن وسیع تر و هر چه فاصله کانونی یک لنز بیشتر باشد زاویه دید آن کمتر خواهد بود. بنابراین در یک دوربین ۱۳۵ میلی لیتری لنزهای کمتر از ۵۰ میلی لیتر مثل ۳۵، ۲۸، ۲۴، ۲۰، ۱۵، ۸ میلی لیتری دارای زاویه دید وسیع تری می باشند که به همین دلیل به آنها لنز های زاویه باز (واید) می گوییم. از طرف دیگر لنزهای بیشتر از ۵۰ میلی لیتر که زاویه دید بسته تری دارند لنزهای زاویه بسته یا تله فتو نامیده می شوند. مثل لنزهای ۷۰، ۸۵، ۱۰۵، ۱۳۵، ۲۰۰، ۴۰۰، ۵۰۰، ۶۰۰، ۱۰۰۰، ۱۲۰۰ و …
آشنایی و شناخت لنزهای مختلف و امکانات و محدودیت های آنها برای یک عکاس بسیار مهم است.
موفق وپیروز باشید.
نویسنده وگردآورنده: ناصرخواجوئی
